Giết con chim nhại – Hy vọng một ngày mai về sự bình đẳng

Nếu là một người yêu thích văn học nước ngoài, bạn sẽ không thể bỏ qua cuốn tiểu thuyết “Giết con chim nhại của nhà văn Harper Lee. Bởi đây là tác phẩm kinh điển của văn học nước Mỹ, đón nhận sự yêu chuộng ở khắp các quốc gia nhưng cũng gây ra không ít tranh cãi cho đến tận ngày nay. 

 

Bối cảnh và nội dung câu chuyện

Câu chuyện diễn ra vào những năm thập niên 1930. Xoay quanh cuộc sống ở thị trấn cổ Maycomb, nằm sâu trong miền Nam nước Mỹ. 

Nội dung xuyên suốt là nạn phân biệt chủng tộc nặng nề và dữ dội giữa người Da đen và người Da Trắng. Thông qua ngôi kể của một cô bé chưa đầy 9 tuổi hồn nhiên, vô tư. Những định kiến xã hội khắt khe, sự kỳ thị màu da sâu sắc, cuộc đấu tranh cho bình đẳng. Tất cả hiện lên một cách chân thực, đầy xót xa. Đan xen vào đó là những câu chuyện sinh động. Về tình cảm gia đình, tình làng xóm và tình bạn của những đứa trẻ…

Tất cả đã khơi dậy được lòng trắc ẩn. Để lại những suy ngẫm sâu xa cho biết bao thế hệ độc giả sau khi gấp lại cuốn sách.

Điểm sáng nổi bật của “Giết con chim Nhại”

Bất kì một tác phẩm đặc sắc nào đều có những điểm nổi bật riêng. Nó sẽ để lại ấn tượng sâu trong tâm trí người đọc. Và ở “Giết con chim nhại”, Harper Lee đã thành công vẽ lên rất nhiều điểm sáng cho tác phẩm của mình.

Cách xây dựng nhân vật ấn tượng

Harper Lee đã rất khéo léo vẽ nên bức tranh xã hội hết sức chân thực với đa dạng nhân vật, tính cách khác nhau.

Lũ trẻ trong sáng, nghịch ngợm

Đầu tiên là người kể chuyện, Jean Louise Finch, hay còn gọi là Scout. Đây là một cô bé hồn nhiên, thông minh, hay tò mò và không thích sự gò ép. Tuy mới chỉ ở lứa tuổi cắp sách đến trường nhưng Scout đã có suy nghĩ vô cùng trưởng thành, luôn yêu thích sự tự do. Cô muốn làm những điều mình thích, mạnh mẽ, cá tính và hầu như chỉ sợ mỗi bố mình. 

Jeremy Atticus Finch, thường gọi là Jem, anh trai của Scout, lớn hơn cô 4 tuổi. Cậu là người anh trai mẫu mực, luôn yêu thương và bảo vệ em gái của mình. Nhưng bên ngoài hay tỏ ra khó chịu và không thích Scout xuất hiện cùng mình ở trường học. Sự trưởng thành của Jem hiện lên qua những lời khuyên nhủ và giải thích những thắc mắc mà Scout đặt ra.

Cùng với Jem và Scout là  Dill, cháu của cô hàng xóm Rachel. Cả ba đã làm nên hình ảnh những đứa trẻ vô tư, trong sáng nhưng không kém phần tinh nghịch. Đặc biệt là biết đấu tranh cho những gì mà chúng tin tưởng. 

Hai mặt người đối lập trong xã hội

Calpurnia, một người phụ nữ da đen, làm công việc đầu bếp trong nhà Scout. Bà hay cằn nhằn, nhắc nhở Scout khiến cô khó chịu. Nhưng bà luôn dạy dỗ, chăm sóc tốt cho hai đứa nhỏ của Atticus. Và bà là người đã dạy Scout cách đọc chữ khi còn chưa đi học. Điều đó khiến cô giáo Caroline Fisher luôn không hài lòng.

Một nhân vật điển hình luôn mang trong mình sự phân biệt chủng tộc đó là bà bác Alexandra. Bà luôn muốn đuổi Calpurnia ra khỏi nhà Atticus vì cô là người Da đen nhưng luôn bị phản đối. Bà có lối sống quá truyền thống và thích uốn nắn người khác. Đó là lý do mà Scout luôn muốn chống đối lại bà.

Nhân vật chủ đạo

Điểm sáng lung linh nhất đó là bố Atticus Finch. Không chỉ là một luật sư da trắng can đảm, chính trực. Dám chống lại định kiến xã hội về người Da đen để bào chữa và đòi lại công bằng cho Tom Robinson. Atticus còn là một ông bố mẫu mực, luôn lắng nghe và tâm sự cùng hai đứa trẻ của mình. Ông dạy con theo cách riêng của bản thân. Để chúng trở nên cứng cáp và vững vàng hơn khi phải hứng chịu những bức xúc không đâu trong cuộc sống.

Nhân vật bố Atticus ở những phần đầu không có gì đặc biệt. Chỉ với những câu nói dạy con rất khéo léo, tế nhị và khả năng bắn súng thiện xạ. Thì đến phần xử án trước phiên tòa, ông đã hoàn toàn thăng hoa với vai trò người đòi lại công lý để trở thành một nhân vật chủ chốt của cả cuốn truyện. Ông chính là tia sáng ánh lên những hy vọng mà tác giả gửi gắm.

Các nét nhân vật sinh động khác trong “Bắt con chim nhại”

Tác phẩm cũng quy tụ rất nhiều nét tính cách hiện thân cho những góc khuất trong xã hội. Đó là cô Maudie hiền lành, thích cái đẹp, luôn dung túng và coi bọn trẻ như người bạn của mình. Đó là cụ bà Dubose hay soi mói, gắt gỏng, sâu bên trong lại là một con người can đảm nhất. Đó là Boo Radley, là Tom Robinson. Những người vốn lương thiện, tử tế nhưng lại bị khuất phục trước định kiến xã hội. Khiến họ sa ngã mà không còn đường lui.

Những định kiến xã hội khắt khe dập tắt đi cuộc sống của một con người

Đó là câu chuyện về ông Boo Radley (hay còn được gọi Arthur). Vì một sai lầm tuổi trẻ, ông bị kết án tội gây rối trật tự công cộng. Và bị mang tiếng là chơi với bạn xấu. Vì nỗi xấu hổ đó, ông đã chỉ ở trong nhà trong suốt hơn mười năm qua. Bản thân Boo đơn thuần muốn sống một mình và không muốn tiếp xúc với bên ngoài nữa. Nhưng ông lại trở thành bóng ma, một nỗi khiếp sợ trong mắt xã hội. Bị mọi người coi là một kẻ nguy hiểm, bí ẩn và xấu xa trong thị trấn. 

Nhưng trái với những định kiến đó, ông Boo Radly lại là người quan tâm đến lũ trẻ. Ông bí mật tặng chúng những món quà nhỏ để bên trong hốc cây và giết Bob Ewell để cứu hai đứa nhỏ của Atticus khi bị hắn ta trả thù. 

Cuối cùng, Atticus và vị cảnh sát trưởng muốn Bob Ewell chịu trách nhiệm cho cái chết của anh chàng da đen Tom. Họ đã dựng ra câu chuyện Edwell tự lãnh con dao của chính mình thay vì bắt Boo Radley về điều tra. Dù anh ta có thể sẽ thoát tội do đây là hành động phòng vệ trong lúc cấp bác. Nhưng việc điều tra sẽ kéo Boo ra khỏi chốn ẩn dật và đối mặt với ánh mắt soi mói của công chúng. Và Boo chắc chắn sẽ không thể chịu được những điều như vậy.

Cuộc đấu tranh bi phẫn cho nạn phân biệt chủng tộc ở hạt Maycomb

Trong mắt của những người Da trắng hạt Maycomb, những người Da đen là thứ bẩn thỉu, thấp kém. Họ không được quyền bình đẳng và được gọi bằng cái tên là bọn “mọi đen”.  Bất kể ai dù là những con người có lý trí lại hoàn toàn điên lên khi xảy ra bất cứ chuyện gì dính đến người Da đen.

Một trong những nạn nhân của chủ nghĩa kỳ thị chủng tộc, màu da là Tom Robinson. Anh là một chàng trai da đen khuyết tật hiền lành, biết cần cù lao động và sẵn sàng giúp đỡ bất cứ ai. Nhưng chính vì lòng tốt của bản thân đã khiến anh bị khép tội cưỡng hiếp một người phụ nữ da trắng Mayella Ewell – con ông Bob Ewell. Mọi thứ đều sáng tỏ, bất kể ai trong phiên tòa cũng thấy rằng anh bị vu oan. Cô Mayella đã để ý và đong đưa anh nhưng anh không đáp lại. Và chính cô đã quay ra đổ cho Tom tội hãm hiếp mình.

Sự tranh đấu bất lực

Luật sư của anh chính là Atticus, đã cố gắng dùng hết khả năng biện hộ để giúp anh trắng án. Nhưng sau tất cả vẫn không vượt qua được sự phân biệt chủng tộc, anh vẫn bị kết án tử hình. Cuối cùng, vì quá bất công và hoảng hốt, anh đã chạy trốn khỏi ngục tù. Không may bị cảnh sát phát hiện và anh bị bắn chết. Một cái chết đau xót và bi thương!

Dù biết vụ kiện khả năng thắng rất mong manh bởi định kiến đã hằn sâu trong suy nghĩ của con người Da trắng.  Atticus vẫn kiên định, can đảm đứng lên bảo vệ sự thật. Bởi nó chứa đựng hy vọng lớn lao. Hy vọng của Atticus, hy vọng của Jem và Scout, hy vọng của biết bao con người Da đen và của những con người chính nghĩa trên thế giới. 

Những bài học ý nhị của ông bố Atticus dạy cho các con

Bố Atticus, một ông bố tâm lý, mẫu mực. Không tìm mọi cách giữ gìn một hình ảnh cuộc sống tươi đẹp, trong sáng nhưng giả tạo trong mắt các con. Mà ông luôn đề cập và thảo luận các vấn đề xã hội với bọn trẻ.

Người cha luôn dạy và yêu thương con theo cách đúng đắn

Ông đưa ra những cam kết, và làm gương với những lời hứa của mình. Dù vợ mất sớm, nhưng bố Atticus đã từng bước dạy bọn trẻ trưởng thành hơn để đối mặt với cuộc sống thực. Dù gặp phải khó khăn gì chăng nữa, ông luôn an ủi và vỗ về hai đứa nhỏ bằng câu nói nhẹ nhàng“Chưa đến lúc phải lo”.

Khi mới đi học, Scout luôn muốn trốn học vì liên tục bị cô giáo Caroline phạt và cằn nhằn về cách dạy ở nhà. Bố Atticus đã giải thích: 

“Nếu con học được 1 cách thức đơn giản, Scout, con sẽ sinh hoạt thoả thích hơn nhiều với đủ loại người. Con sẽ không bao giờ thực sự hiểu một người cho tới khi con xem xét tất cả việc từ quan điểm của người đó…” – Bố Atticus

Ông Atticus muốn con gái hiểu một điều. Mỗi con người có suy nghĩ, cách nhìn nhận khác nhau và có thể vô cùng phức tạp. Vì vậy, hãy học cách thấu hiểu trước khi đánh giá về một ai đó.

“…Họ có quyền nhận được sự tôn trọng dành cho những ý kiến của họ. Nhưng trước khi bố sống được với người khác, bố phải sống với chính mình. Có một thứ không tuân theo nguyên tắc đa số, đó là lương tâm của con người.” 

Xã hội luôn tồn tại những mâu thuẫn và hai mặt đối lập

Ở đó có lòng tốt, có hy vọng, có sự đồng cảm, yêu thương. Nhưng song hành cả những xấu xa, biến chất, sự bất công, và cả định kiến của con người. Đối diện trước định kiến xã hội và sự kỳ thị đám đông. Chỉ có một mình luật sư Atticus là đủ can đảm để đứng lên bảo vệ sự thật. Bảo vệ những con người sống tăm tối một cách chân thành và kiên định nhất. 

“Đối với bố chẳng có gì đáng ghê tởm hơn một người da trắng thấp kém lợi dụng sự ngu dốt của người da đen. Đừng đánh lừa mình – tất cả được tích tụ lại và tới lúc chúng ta sẽ phải trả giá cho điều đó. Bố hy vọng thời đại của các con sẽ không như vậy.”

Thật buồn cười, chính những người Da trắng luôn kỳ thị, coi thường người Da đen. Nhưng lại đi lợi dụng lòng tốt của bọn “mọi đen” ấy để tư lợi cho mình. Vậy họ chẳng khác nào những kẻ xấu xa trên thế giới này.

Atticus còn giải thích cho Jem về lòng can đảm

Nó phải xuất phát từ sâu bên trong tâm hồn của một người, chứ không phải là hành động thể hiện bản thân. 

“Bố muốn con thấy lòng can đảm thực sự là gì, thay vì có ý nghĩ rằng can đảm là người đàn ông với khẩu súng trong tay. Đó là khi con biết mình sẽ thất bại từ trước khi bắt đầu nhưng dù vậy con vẫn bắt đầu và con theo đuổi nó tới cùng, dù có chuyện gì xảy ra.” 

Cuộc sống vô thường, gặp được những điều tốt đẹp là vô cùng may mắn. Vì vậy, Atticus muốn con trai hãy trân trọng và bảo vệ  những điều tốt đẹp ấy. Đừng bao giờ phá hoại nó để không phải hối tiếc. “Cứ bắn mọi con giẻ xanh mà con muốn, nếu con có thể bắn trúng, nhưng hãy nhớ giết một con chim nhại là tội lỗi”. 

Những bài học nhẹ nhàng mà sâu xa, không chỉ dành cho Jem và cô bé Scout. Mà nó còn để lại nhiều suy nghĩ nhân văn cho người đọc về cuộc sống, về cách dạy con cái của mình.

Ý nghĩa nhan đề “Giết con chim nhại”

“Những con chim nhại chẳng làm gì ngoài việc đem tiếng hót đến cho ta thưởng thức. Chúng không phá hoại vườn tược của con người, không làm tổ trên những bẹ ngô, chúng không làm việc gì ngoài việc hót bằng cả trái tim cho chúng ta nghe. Điều đó lý giải tại sao giết một con chim nhại là tội lỗi.” – Cô Maudie.

Hình ảnh con chim nhại chỉ xuất hiện thoáng qua đôi ba lần nhưng lại để lại ấn tượng đặc biệt. Nó điểm xuyết thêm nhiều tầng giá trị nhân văn sâu sắc cho cuốn tiểu thuyết.  

Loài chim vốn hiền lành, vô hại, chỉ biết hát ca đem lại tiếng hót thánh thót cho đời ấy. Chính là hình tượng của nạn nhân và sự trong trắng trong suốt tác phẩm. Đó là Boo Radly, đó là Tom Robinson. Đó là những con người hoàn toàn đơn thuần và tốt bụng. Họ biết cần cù lao động, biết cống hiến cho xã hội nhưng lại chịu cái kết quá xót xa. Chỉ bởi vì những định kiến vô lý và sự phân biệt đối xử tàn nhẫn.

Chim nhại còn biểu tượng cho cái đẹp chống lại chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, cho lòng hận thù. Và cho sự đấu tranh đòi công lý, đòi quyền sống bình đẳng của những con người sống trong góc khuất xã hội.

Giá trị nhân văn sâu sắc của tác phẩm

Cho dù được kể dưới góc nhìn của một đứa trẻ trong sáng, hồn nhiên. “Giết Con Chim Nhại“ không né tránh bất kỳ góc khuất nào của xã hội. Tác phẩm lên án mạnh mẽ sự phân biệt chủng tộc ở miền Nam nước Mỹ những năm năm mươi. Thật xót xa cho những con người Da đen vốn được sinh ra bình đẳng. Chỉ vì màu da khác biệt mà trở thành kẻ hèn mọn, bẩn thỉu. Họ phải chịu những bất công vô lý của định kiến xã hội khắc nghiệt. 

Tuy nhiên, cái kết mở khi vị cảnh sát trưởng và ông Atticus quyết định giúp Boo Radly thoát tội. Một phần nào ánh lên tia hy vọng về ngày mai. Dù xã hội thành kiến, bất công thì ở đâu đó vẫn có tình yêu thương và sự đồng cảm.

Tác phẩm cũng cất lên lời ca về tình yêu thương con người. Thông qua cách xây dựng nhân vật Atticus, tình làng xóm mến thương và tình cảm gia đình ấm áp.

Có thể nói, thông điệp yêu thương thấm đẫm tác phẩm là một trong những lý do khiến Giết Con Chim Nhại chạm đến trái tim độc giả suốt bao năm ở nhiều quốc gia, nhiều thế hệ.

Đúc kết cảm nhận về “Giết con chim nhại”

Vô tình bị ấn tượng bởi cái tên đầy ẩn ý, sau khi tìm hiểu mình đã quyết định mua cuốn sách này. Một cuốn sách với nỗi buồn thật đẹp. Điều khiến mình ấn tượng nhất có lẽ là câu chuyện được kể lại hoàn toàn bằng lăng kính của một đứa trẻ trong sáng. Mặc cho sự xám xịt của xã hội bấy giờ, ánh mắt em vẫn cứ vô tư và trong biếc vô cùng. 

Đây là cuốn tiểu thuyết khó đọc. Phải nghiền ngẫm, phải đặt mình vào trong hoàn cảnh ấy mới nghiệm ra thông điệp mà Harper Lee gửi gắm đến độc giả.

Lời nhắn gửi yêu thương

Thật may mắn khi ta được sống ở một thời kỳ văn minh và một xã hội bình đẳng. Hãy biết trân trọng những gì tốt đẹp mà ta đang có bởi không phải ai cũng may mắn như vậy. 

Mọi thứ rồi cũng sẽ có hồi kết nếu chúng ta cố gắng hết mình. Hãy bảo vệ những điều mà ta cảm thấy đúng đắn, hãy chứng minh cho mọi người thấy. Và biết đâu một mai rơi vào những ràng buộc khiến bản thân lạc lối. Bạn hãy đọc tiểu thuyết “Giết con chim nhại“ để có thể tìm ra hy vọng và sự mạnh mẽ cho bản thân mình.

HOÀNG HIỆP